Życie zawsze było uzależnione od wody, będącej koniecznym warunkiem ludzkiego osadnictwa. Już ponad 1000 lat temu wody Odry służyły jako naturalne fortyfikacje dla ukrywających się na jej wyspach Ślężan.
Od początku XIII w. Wrocław, rozbudowując się na południowym brzegu Odry, tracił swój wyspiarski charakter. Lokacja miejska na prawie magdeburskim dała początek urbanistycznej eksplozji największego miasta średniowiecznej Polski. Odra wraz z Oławą posłużyły jako rezerwuar wody dla miejskich fos, źródło energii młynów wodnych oraz poboru gospodarskiego dla mieszkańców nowej metropolii. Jej rozległość i zaludnienie zmusiły ówczesny samorząd Wrocławia do wybudowania murowanych obwarowań i najpierw drewnianego, a później ceramicznego wodociągu. Prawo do wykorzystania wody z rzeki Odry nadał miastu w 1272 r. książę Henryk IV Prawy ze śląskiej linii dynastii Piastów. Co ważne, przywilej książęcy zezwalał na pobór wody z państwowej rzeki (to znaczy należącej do księcia) za darmo. Pierwsza zachowana wzmianka źródłowa o wrocławskim wodociągu pochodzi z 1341 r., czyli z okresu bezprecedensowego rozwoju miasta, będącego wówczas perłą korony czeskich Luksemburgów.
Uczestniczący w europejskim handlu Wrocław stawał się ośrodkiem zamożnym, który stać było na coraz nowsze zdobycze cywilizacyjne, w tym także na rozbudowę wodociągów. Z czasem ogromnego znaczenia nabrała Odra, także jako droga wodna, którą od średniowiecza do XX w. masowo spławiano towary ze Śląska, Czech i Moraw do Bałtyku. Dzięki temu Wrocław był największym portem śródlądowym w regionie. Waga odrzańskiej drogi wodnej bardzo wzrosła wskutek systematycznej, prowadzonej przez niemal dwa stulecia, w latach 1729–1919, regulacji rzeki i rozbudowy Górnośląskiego Okręgu Przemysłowego.
Obecnie Odra wraz z czterema dopływami tworzy w obrębie granic Wrocławia największy w kraju węzeł wodny. Po ostatniej modernizacji Wrocławski Węzeł Wodny może przyjąć i bezpiecznie przepuścić każdą przewidywalną ilość wody bez zagrożenia powodziowego, co jest szczególnie ważne ze względu na dotychczasowe dramatyczne doświadczenia.